Denk aan een typische Hollandse rode baksteen, een strakke zwarte baksteen of een frisse witte baksteen. Het aanbod aan soorten en kleuren bakstenen is natuurlijk enorm. Maar hoe krijgt een baksteen kleur? Danny de Geus, specialist bij Aberson en al 20 jaar baksteen-liefhebber, geeft een korte stoomcursus ‘bakstenen’.
Dat een baksteen wordt gemaakt van klei, weten we allemaal. Maar dat de klei ook bepalend is voor wélke kleur baksteen krijgt, is voor veel mensen nieuw. Danny: ‘Ik leg dat vaak uit in de showroom, als mensen voor de keuze staan van kleuren baksteen. En dan zie je aan de reacties dat mensen een stukje theorie over klei en de kleuren bakstenen altijd leuk vinden om te horen.’
Om meteen tot de kern te komen: de kleuren bakstenen ontstaan door het allerbelangrijkste bestanddeel: klei. Klei is een zuiver natuurproduct en wordt onder andere gewonnen uit de uiterwaarden van de grote rivieren. Elk gebied in Nederland (en daarbuiten) heeft een eigen soort klei. Danny: ‘Sommigen zijn kalkhoudend of hebben juist weer veel ijzeroxide. Die samenstelling vormt de basis van de specifieke kleuren baksteen. Met allerlei technieken wordt de klei gebakken en krijgt het een textuur, een formaat en dus de kleur.’
…klei een hernieuwbare stof is? Dat komt erop neer dat klei onuitputtelijk is, omdat het zichzelf steeds weer aanvult. Sterker nog: de klei móet wel uit de rivieren worden gehaald, om te voorkomen dat ze bij hoog water overstromen. En het mooie is: er is meer klei dan dat we in Nederland bakstenen kunnen maken. Kleiwinning is dus niet alleen belangrijk voor het maken van bakstenen, het levert ook een grote bijdrage aan de hoogwaterveiligheid. Je kunt het zien als een klimaat-adaptieve maatregel (bron: KNB).
Sommige fabrieken voegen nog extra hulpstoffen toe of een bezanding. Zo is er naast de kleur van een baksteen, nog meer variatie mogelijk. Een steenfabriek kan soms wel duizenden variaties maken door de soorten klei die ze gebruiken en verschillende toevoegingen die zij doen. Danny: ‘En dat is alleen nog maar de kleur. Dan hebben we het nog niet eens over de formaten en de texturen die er gemaakt kunnen worden. Dat is nou net wat ik bedoel met de wondere wereld van gevelstenen. Ik kan hier nog zoveel meer over vertellen, maar ik zal de meest voorkomende kleisoorten kort toelichten.’
Rode bakstenen (of oranje of bruine bakstenen) worden gemaakt van roodbakkende klei. Oer-Hollandse rivierklei. Logisch dat het merendeel van de bakstenen in Nederland hiervan wordt gemaakt. Danny: ‘Deze Hollandse rivierklei bevat veel mineralen. Die mineralen zorgen voor de mooie herkenbare diepe kleur rode baksteen. De klei is wat poreuzer van structuur en heeft daardoor een standaard wateropname van ca 12-15%. Dat betekent dat deze rode bakstenen geschikt zijn voor een Hollands weertje en wel tegen een buitje kunnen. Deze rode gevelstenen worden afgebakken rond 1000 graden.’ En dat is weer gunstig voor de maatspreiding. Met andere woorden: er zitten niet zulke grote verschillen tussen de grootste en kleinste steen uit dezelfde partij rode gevelstenen.
Hieronder enkele voorbeelden van rode kleuren bakstenen.
Gele bakstenen, of gele metselstenen, worden gemaakt van geelbakkende klei en zie je ook veel terug in de Nederlandse gevels. Danny: ‘Er zit meer kalk in deze klei dan in de roodbakkende klei. Daardoor heeft het een hogere wateropname, wat betekent dat je meer en beter moet nadenken over de waterkerende detailleringen in de gevel. De hoeveelheid kalk heeft ook gevolgen voor de maatvoering: bij gele bakstenen ligt de maatspreiding hoger dan de rode bakstenen. Er zitten dus soms best grote verschillen tussen gevelstenen uit dezelfde partij gele bakstenen.’ Even goed opletten dus als je een gele baksteen van geelbakkende klei gaat gebruiken. Bij strakke verbanden controleer je het best altijd de koppenmaat, om verrassingen te voorkomen. Geelbakkende klei zorgt trouwens niet alleen voor gele bakstenen, maar ook voor lichtbruine bakstenen. Leuk detail: als je deze klei in een oven laat ‘smoren’, dan wordt hij groen. En: hoe meer kalk, hoe groener de kleur baksteen wordt.
Hieronder enkele voorbeelden van gele kleuren bakstenen.
Deze bakstenen worden gemaakt van Brunsummer klei. Danny: ‘Gevelstenen van Brunsummer klei zijn wat moeilijker te produceren, omdat de klei van nature veel humus bevat. Daarom moeten de bakstenen hoger worden afgestookt en ontstaat er een natuurlijke verkleuring. Groot voordeel: bakstenen van Brunsummer klei hebben meestal een wateropname van ca 10%. Dat is veel lager dan gele bakstenen zoals we hierboven beschreven. Een goede keuze dus voor keramische gevels die veel regen pakken. Ook is de maatspreiding gunstig, vrij constant. Net als bij rode bakstenen. Je herkent bakstenen van Brunsummer klei door een genuanceerde geel-rosé kleur baksteen of okergele tinten.’
Hieronder enkele voorbeelden van geel-rose kleuren bakstenen.
Zie je witte bakstenen, grijze bakstenen of zwarte bakstenen, dan is de kans groot dat deze stenen van Westerwalderklei zijn gemaakt. Danny: ‘Westwalderklei wordt gewonnen uit het gelijknamige gebied in Duitsland. Hier ligt de klei al heel lang ‘in te klinken’, waardoor de structuur van de klei veel compacter is geworden. En omdat de klei zo zuiver is, moet deze behoorlijk heet worden afgestookt: op wel 1100-1200 graden. De maatvoering van witte bakstenen, grijze bakstenen of zwarte bakstenen ligt daardoor vaak iets kleiner bij de rode bakstenen van rivierklei.’ Ook de wateropname van deze klei is vrij laag, namelijk slechts 6-8%. Dat maakt de bakstenen van Westwalderklei erg geschikt voor natte gebieden en bouw die veel worden blootgesteld aan regen.
Hieronder enkele voorbeelden van witte kleuren bakstenen.
Alles lezen over bakstenen, kleuren en structuren?
Bekijk meer van onze gevelstenen.
Toen Danny de Geus (39) als 18-jarige voor het eerst een showroom met bakstenen binnenstapte, was hij verbaasd. Danny: ‘Was dat dan zo’n specialisme? Waarop ik van de directeur in 2,5 uur tijd alle ins en outs over keramiek en (kleuren) bakstenen te horen kreeg.’ Sindsdien is Danny gegrepen door baksteen. En herkent hij elke baksteen die hij in handen krijgt: aan de structuur, formaat of kleuren baksteen.
bekijk ook:
Bij de originele manier van het maken van een wasserstrich draait alles om water.
De mooiste langformaten uit heel Europa. Je vindt ze in onze collectie Aberlongue.
Waarom steenstrips steeds populairder worden op de bouw? Vijf goede redenenen.
Vandaag bouwen aan de leefomgeving van morgen. Dát doen wij elke dag.
Gouwe 1
8032 CA Zwolle
088 – 118 57 00
info@aberson.nl
Aberson is dé keramisch specialist in gevels en daken.
© Copyright – Aberson – Privacyverklaring, disclaimer & leveringsvoorwaarden | Gevelstenen Breda | Gevelstenen Zwolle | Gevelstenen Amsterdam | Gevelstenen Roermond | Veelgestelde vragen | Baksteencalculator | Keramische gevelsystemen
