Aardbevingsbestendige toren die waakt over Groningen

Kleurrijk en opvallend. Dat is ongetwijfeld de eerste indruk van het splinternieuwe complex aan het Reitdiep. De aardbevingsbestendige toren van 74 meter en bijbehorende laagbouw bieden samen ruimte aan 467 appartementen voor studenten en 231 bedoeld voor ‘short stay’. Modern, zeker. Maar wie even een moment neemt en écht goed kijkt, ontdekt in de gevel een geweldige knipoog naar de rijke historie van deze plek.

‘We wilden dat het ontwerp zou aansluiten bij de oude traditie en karakter van deze plek’, vertelt Wilfret Schutte van Inbo. ‘Want hier, op nog geen 20 meter van de bouwplaats, stond vroeger een oude boerderij. De bekende Groningse kunstenaar Werkman kwam hier begin 20e eeuw samen met zijn kunstenaarscollectief De Ploeg. Als je de gevel van de nieuwe toren nu goed bekijkt, ontdek je in het glas van het opengewerkte raster een werk van deze kunstenaar. En dat, vertelt Wilfret, is precies de gevel die gericht is op de stad. De gevel die heel Groningen overziet.’

Op de fiets

Maar er is meer. Wilfret: ‘Bij het ontwerp hebben we steeds gedacht: wat wil de eindgebruiker, de student? Die wil bovenal met de fiets naar het centrum kunnen. En dus gingen ook wij op de fiets. Langs het Reitdiep, naar de stad. Onderweg lieten we ons inspireren door historische gebouwen zoals de voormalige melkfabriek De Ommelanden en de oude watertoren. Beiden hoog en in het oog springend. Deze historische gebouwen waren de grote inspiratiebron voor onze keuze voor de gevelstenen. We wilden dat deze zouden aansluiten bij de kleur en structuur van de oude fabriek en watertoren.’

Verticale lijnen

Ook het metselwerk van het nieuwe gebouw doet denken aan vroegere tijden. Met een hoofdrol voor verticale lijnen. Wilfret: ‘Bij de oude melkfabriek zijn de raamkozijnen verticaal verbonden door een metselwerkkader. Dat verticale zie je ook terug in de oude watertoren, namelijk in het uitstekende metselwerk. Met onze verticale vlakverdeling maken we die knipoog naar het verleden. Kijk maar naar de vlakken van onder naar boven. Die zijn onderaan van een menselijk formaat en worden naar boven toe steeds groter, op de schaal van de stad. Die knipoog is abstract, dat wel. Want we bouwen wel nu en niet 100 jaar geleden. Je wilt natuurlijk juist iets nieuws toevoegen.’

Van Groningse bodem

Geveke Bouw realiseerde het project. Lars Roossien van Geveke: ‘Om het eens te worden over de steen, zijn we samen met Inbo en Jarno en Jan van Aberson in de auto gestapt, op pad naar de steenfabriek Strating in Oude Pekela. Daar bekeken we allerlei sorteringen metselden we op ons kantoor in Groningen grotere proefmuren. Zo kregen we een goed beeld van de juiste uitstraling.’ Wilfret en Lars zijn beiden blij met de keuze voor lokaal: ‘Het is natuurlijk een mooi gegeven dat de stenen van een Groningse steenfabrikant komen. Dat lokale past heel goed in het concept. Maar het heeft ook met duurzaamheid te maken: minder transport, bewust bouwen.’

Aardbevingsbestendig metselwerk

Dat Groningen met aardbevingen kampt is natuurlijk bekend. Het complex moest dan ook volgens de richtlijnen aardbevingsbestendig worden gebouwd. Ook aan het metselwerk werden eisen gesteld. Lars: ‘Nu hadden we te maken met terugliggende vlakken waardoor er weinig ruimte aan de achterzijde was. Dat losten we op met een klissteen van 50 mm. Achter de metselwerkgevels bevinden zich betonnen prefab-elementen met spouwankers. Verschillende spouwankers werden op de bouw aan het eind omgezet zodat er een haakje ontstond. Deze haken vielen precies in het gaatje van de steen. Zo blijft de steen veilig hangen bij een aardbeving. Het was een intensieve werkwijze en dat vroeg om goed vakmanschap van de metselaar. Maar hij is tevreden met het resultaat, net als wij van Geveke.’

Tijdreis door het gebouw

Geveke werkte volgens het principe van tunnelgietbouw. En dat had een groot voordeel. Lars: ‘Zo metselden we voortdurend achter het tunnelwerk aan. De prefab-elementen kregen na montage meteen aluminium kozijnen. Omdat we hier een beschermlaag op spoten, konden de metselaars doorwerken. Ook was het gebouw daarmee direct wind- en (nagenoeg) waterdicht en konden we starten met de afbouw. Zo haalden we het tijdverlies van de ruwbouw weer in bij de afbouw.

Al die processen staan ook Wilfret scherp bij: ‘Stonden we daar, op de bovenste verdieping. In de regen en de wind. Aan de ene kant de stad met zijn skyline en aan de andere de verre wijdte van de Ommelanden. Terwijl direct onder onze voeten de bovenste verdieping nog werd gestort, waren onderin de tegelzetters al aan het afwerken. Dan maak je van boven naar beneden eigenlijk een tijdreis door het gebouw. Een bijzonder moment.’

De elementen voor een goede samenwerking

‘We zijn heel trots op wat we hebben neergezet’, zegt Lars. ‘Ook logistiek: het was passen en meten, we hebben gebouwd op een postzegel. Alles hing af van de ‘just in time’ leveringen en daar had Aberson een groot aandeel in. Wilfret: ‘Als je snel bouwt, dan komt het aan op kennis en kunde, maar bovenal op vertrouwen en een goede samenwerking. Dat hebben we gedurende het hele proces zo ervaren. Ook met partners als Aberson; één telefoontje en Jarno was er.’